บางกอกน้อย (๒) : สถานีรถไฟธนบุรี (เดิม)

ในตอนที่แล้ว ได้เอ่ยถึง สถานีรถไฟธนบุรีเดิม ซึ่งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา มีหอนาฬิกาสูงเด่นเห็นแต่ไกล แน่นอนทุกคนมักคิดถึง ฉากหนึ่งในวรรณกรรมอมตะ คู่กรรม ตอนท้ายที่พระเอก โกโบริ ตาย สถานีรถไฟแห่งนี้เดิมเป็นสถานีสายใต้ วิ่งไปถึง ปีนัง มลายา ได้เริ่มแรกไปถึงเพียง จ. เพชรบุรี หลังปี พ.ศ. ๒๔๕๒ จึงมีการสร้างต่อไปจุดสุดพระราชอาณาจักร ด้วยเงินกู้จากจักรวรรดิอังกฤษ เมื่อสร้างเสร็จ เส้นทางนี้มีบทบาทในการเชื่อมพระนครเข้ากับหัวเมืองทางใต้ มีการขนส่งสินค้ามากขึ้น คนใต้เดินทางขึ้นมากขึ้นเช่นกัน ดังนั้น ไม่น่าแปลกใจที่ย่าน บ้านขมิ้น จะมีร้านอาหารใต้หลายร้าน ที่ยังอยู่ยืนยงคือ ฉวาง รวมใต้ ดาวใต้ รสชาติเผ็ดร้อนจัดจ้านตามขนบ ต่อมาเมื่อตั้งกรมรถไฟหลวงจริงจังในสมัยรัชกาลที่ ๖ ซึ่งขณะนั้นมีสะพานพระราม ๖ แล้ว จึงรวมสายใต้ไปไว้ที่ สถานีกรุงเทพ หรือหัวลำโพงที่เดียว สถานีธนบุรี จึงค่อยลดบทบาทลง เหลือเพียงขบวนท้องถิ่น วิ่งไป นครปฐม ราชบุรี กาญจนบุรี มีสายย่อยวิ่งไป กำแพงแสน สุพรรณบุรี วันละเที่ยวด้วย หากจำไม่ผิด

สถานีรถไฟธนบุรี หรือที่คนแถบนี้มักเรียกกันว่า สถานีบางกอกน้อย แต่เดิมไม่ได้ดูสอาดสอ้าน อย่างนี้ พ้นจากวิหารหลวงพ่อโบสถ์น้อย วัดบางหว้าน้อย ไป ก็เปลี่ยว ไม่ปลอดภัย ตามตู้รถไฟร้าง มักมีพวกดมกาว ติดยา อาศัยหลับนอน มีจี้ปล้นบ้างเป็นบางคราว พ่อ มักจะไปไหว้จ้าวที่ศาลเจ้าแม่ทับทิมอยู่เนืองๆ ก็ต้องระวังตัวมาก ต่อมาการรถไฟโอนย้ายพื้นที่รกร้าง รวมทั้งสถานีรถไฟธนบุรีเดิมให้โรงพยาบาลศิริราชขยายพื้นที่รองรับผู้ป่วย ย่านบางกอกน้อย ตำบลนี้ จึงสว่างสอาด ปลอดภัย เจริญขึ้นมาก

อาณาสถานีรถไฟและโรงพยาบาลศิริราชนี้ เดิมทีเรียกกันว่า วังหลัง ใครที่ข้ามเรือจากฟากท่าพระจันทร์ จะคุ้นเคยดี ท่าวังหลัง เมื่อมีการก่อสร้างโรงพยาบาลศิริราช ปิยมหาราชการุณย์ ได้มีการขุดแต่งพื้นที่ เห็นแนวกำแพงเดิม วังหลัง คืออะไร

จะอธิบาย “วังหลัง” ก็ต้องเข้าใจ “วังหน้า” และ “วังหลวง” เสียก่อน ในสมัยรัตนโกสินทร์ ตำแหน่ง วังหน้า คือ อุปราชา หรือภาษาฝรั่งเรียก second king รั้งตำแหน่งบวรสถานมงคล ที่ตั้งคือ พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ และมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ ในปัจจุบัน ตำแหน่งวังหน้า มีความสำคัญ พระราชวังเอง ก็มีท้องพระโรง วัดพระแก้ว ซึ่ง “ย่อม” ลงมา ส่วน “วังหลัง” ปรากฏว่ามีเพียงพระองค์เดียว ในสมัยแผ่นดินพระพุทธยอดฟ้า หากจำไม่ผิด เป็นพระญาติลำดับหลาน สถานที่ตั้ง คืออีกฟากหนึ่งของแม่น้ำเจ้าพระยา ตรงข้ามกับวังหน้า หากมีเภทภัยอันใด วังหน้า และ วังหลังจะออกรับศึกก่อน วังหลวง ซึ่งอยู่ถัดเข้ามา บริเวณพระบรมมหาราชวังในปัจจุบัน ลำดับแห่ง วังหลวง วังหน้า วังหลัง นี้ สะท้อนให้เห็นในคำราชาศัพท์ อาทิ “คำสั่ง” เรียก พระบรมราชโองการ สำหรับพระมหากษัตริย์ เรียก พระบัณฑูร สำหรับวังหน้า ต่อมา ใช้กับตำแหน่ง พระบรมโอรสาธิราช และ พระบัญชา สำหรับวังหลัง ต่อมา ใช้กับ ตำแหน่ง สยามบรมราชกุมารี #บางกอกน้อย #อยู่อย่างไทย #เรือนบางระมาด

อ่านเพิ่มเติมที่ www.ruenbangramat.com