หวนเยือนสุโขทัย (๕) : ศรีสัชชนาไลยศุโขไท นครสองอัน

การหาข้อมูลดิบเกี่ยวกับสุโขทัยนั้นนับว่ายากยิ่ง เพราะสมัยนั้นยังไม่มีการบันทึกลงบนกระดาษ คงมีแต่จารลงบนแผ่นหินหรือ ศิลา ซึ่งพบได้ทั่วไปในภูมิภาคเอเชียอาคเนย์ พม่า ไทย ลาว กัมพูชา คาบสมุทรมลายู อย่างที่เคยเอ่ยไว้ในงานชุด หวนเยือนสุโขทัยก่อนหน้า หากเราลบเส้นเขตแดนประเทศในปัจจุบันออกไป เราจะเห็นผืนแผ่นดินกว้างใหญ่อันอุดม มีชุมชนน้อยใหญ่เกิดขึ้นตามลุ่มแม่น้ำต่างๆ ทั้ง อิรวดี สาลวิน ปิง วัง ยม น่าน และโขง ฯลฯ

ในศิลาจารึกวัดศรีชุม ซึ่งพบเป็นลำดับที่ ๒ ต่อจากศิลาจารึกลำดับแรกซึ่งเล่าถึงพ่อขุนรามคำแหงเป็นส่วนใหญ่ เล่าเรื่องราวก่อนที่พ่อขุนบางกลางหาวจะขึ้นเป็นเจ้าเมืองสุโขทัยว่ามีที่มาอย่างไร อนึ่ง ในการรวบรวมข้อมูลต่างๆ จากจารึก ควรจะตัดประเด็น “จริง ไม่จริง” ออกไปเสียก่อน เพื่อมองเห็นองค์ประกอบต่างๆ ว่า ใคร ทำอะไร ที่ไหน อย่างไร ในจารึกวัดศรีชุมเอ่ยถึง พ่อขุนศรีนาวนำถมเป็นขุนอยู่ที่เมือง เชลียง ศรีสัชชนาไลศุโขไท นครสองอัน แล้วจึงมาครองอยู่ที่ สุโขไท แห่งเดียว ส่วนศรีสัชชนาไลให้อุปราชาครอง ข้อมูลแสดงให้เห็นว่ามีเมือง ๓ เมืองคือ เชลียง ศรีสัชชนาไล และ ศุโขไท จากการศึกษาทางโบราณคดี เมืองเชลียงเป็นเมืองที่เก่าแก่สุดในบรรดา ๓ เมืองนี้ มีที่ตั้งอยู่บริเวณ “โค้งหักศอก” แม่น้ำยม ตรงวัดพระบรมธาตุเชลียงในปัจจุบัน ข้อจำกัดที่ตั้งนี่คือ “แคบ” และถึงฤดูน้ำหลาก น้ำเหนือคงจะ “แรง” เอาเรื่อง กัดเซาะตลิ่ง จึงเกิดการขยายเมืองออกมาทางตะวันตก ซึ่งมี เขาพนมเพลิง เป็นจุดหมายตา ห่างจากลำน้ำยมอันเชี่ยวกราก ตั้งเป็นเมือง ศรีสัชชนาไล ขึ้น

เมื่อดูตำแหน่งที่ตั้งของ ศรีสัชชนาไล จะเห็นได้ว่า อยู่ประชิดแนวทิวเขาด้านเหนือ ซึ่งเป็นเขตคามของแคว้นล้านนา ผู้คนก็เป็นชนกลุ่มภาษาไต (ไท) เหมือนกัน ทางตะวันออกเฉียงเหนือก็ไม่ไกลจากแม่น้ำโขง หากมีการโยกย้ายถิ่นฐานข้ามมาจากฝั่งลาว ก็ถึงลุ่มน้ำน่าน ยม ได้ไม่ไกลกัน ศรีสัชนาไล จึงมีชัยภูมิเหมาะสมในการตั้งเมือง เพราะเป็นจุดต่อแดน

เมื่อลงหลักปักฐานได้แล้ว เป็นธรรมดาที่จะต้อง “เดินทาง” เสาะแสวงหาที่ทำกิน ค้าขายต่อไป ศรีสัชนาไล ไม่สามารถออกทะเลได้ จึงต้องขยายเขตแดนลงใต้ไปตามแนว น้ำยม ตำแหน่ง ศุโขไท นั้น อยู่ในระนาบเดียวกับเมือง ตาก และเมาะตะมะ ทางตะวันออก ซึ่งเป็นทางออกทะเล เส้นทางนี้ คงเป็นเส้นทางการค้ามาแต่โบราณ มีการเดินทางค้าขายไปมาระหว่างผู้คนหลากหลายกลุ่มภาษา ทั้ง ไท มอญ เขมร จึงไม่แปลกที่เกิด ศึกชิงความเป็นใหญ่กันขึ้น

เมื่อตั้งเมืองศุโขไทได้ นั่นหมายความว่า เป็นการคุมเส้นทางการค้าจากอ่าวเมาะตะมะเข้ามาในแผ่นดิน สินค้า ของป่า สมุนไพร แร่ธาตุต่างๆ เป็นของล้ำค่า ที่คนต่างถิ่นอยากได้ คนบนแผ่นดิน ก็ต้องสินค้าแปลกถิ่นด้วยเช่นกัน ทั้ง ศรีสัชชนาไล ศุโขไท จึงคุมเส้นทางการค้า จากแผ่นดินภายใน ออกสู่ทะเลทางอ่าวเมาะตะมะ อย่างไม่ต้องสงสัย

“นครสองอัน” จึงเกิดขึ้นเพื่อเกื้อกูลกันและกัน ทางการค้า ใครคุมเส้นทางการค้าได้ คนนั้นย่อมถือไพ่เหนือกว่า จึงไม่น่าแปลกใจที่เมื่อสิ้นพ่อขุนศรีนาวนำถม ขอมสบาดโขลญลำพง จึงพยายามชิงเมืองศุโขไทมา ร้อนถึง พ่อขุนผาเมือง ซึ่งคาดกันว่าเป็นลูกชายของพ่อขุนศรีนาวนำถม ต้องยกกำลังมาช่วยปราบ ขอมสบาดโขลญลำพงนี้ #แสงสรวงสัชชนาไลย #เรือนบางระมาด อ่านเพิ่มเติมที่ www.ruenbangramat.com