เมื่อลงจากลานประะทักษิณ พระเจดีย์ช้างล้อม ทอดสายตา และก้าวเท้าตรงไป จะเห็นหมู่พระเจดีย์ เป็นกลุ่ม มีองค์ประธานเป็นดอกบัวตูม เรียกกันมาช้านาน “วัดเจดีย์ ๗ แถว” หมู่พระเจดีย์วัด ๗ แถวนี้ มีคูน้ำล้อมรอบ จะต้องข้ามสะพานเข้าไป คติคูน้ำล้อมรอบนี้ นึกอย่างไรก็ไม่พ้นอิทธิพลอารยธรรมเขมร บาราย ศรีสัชนาลัย นี้ อยู่บนที่ดอน ในฤดูน้ำหลาก น้ำจะไหลลงสู่น้ำยม คนโบราณย่อมหาทางกักไว้ใช้สอย จึงต้องสร้างคูน้ำ บ่อน้ำไว้ เมื่อข้ามสะพานไปแล้ว จะรู้สึก “ร่มรื่น” เพราะมีไม้ใหญ่แผ่คลุม ลมพัดโชยเรื่อย ไม่สบัดแรง ความโดดเด่นของวัดเจดีย์ ๗ แถว คือ มีเจดีย์ทรงต่างๆ คล้ายกันบ้าง ต่างกันบ้าง เรียงรายอยู่รอบเจดีย์ประธานทรงดอกบัว อาทิ ทรงปราสาท ๕ ยอด ๙ ยอด ทรงดอกบัวตูม ทรงวิมาน ทรงระฆัง โดยศิลปะแบบต่างๆ นี้ ยังมีรายละเอียดปลีกย่อยลงไปอีก อันสะท้อนถึงศิลปะ พุกาม เขมร หรือแม้แต่ล้านช้าง รายละเอียดต่างๆ ศ. ดร. สันติ เล็กสุขุม ได้เขียนและสร้างภาพจำลองขึ้นมา หาอ่านได้จาก “สมัยสุโขทัย เจดีย์อินคัลเลอร์”
คำถามที่เกิดขึ้นในใจ ศิลปะ “นานาอารยธรรม” เหล่านี้ เกิดขึ้นมาได้อย่างไร ช่างศรีสัชนาลัยสามารถเอกอุขนาดนั้นเทียวหรือ คงเป็นไปได้ยาก ฝีมือช่างศรีสัชนาลัยคงก่อให้เกิด เจดีย์ทรงดอกบัว ซึ่ง น่าจะมีที่มาจากปราสาทเขมร ทว่าย่อลงให้ชลูด ส่วนดอกบัวนั้น คงปรับมาจาก ทรงระฆังลังกา การที่มีพุทธศิลปหลากหลายสกุลช่างมารวมอยู่ในที่เดียวกัน “ไม่ง่าย” แสดงว่าผู้ครองแคว้นศรีสัชนาลัย ย่อมต้องมีศรัทธาแรงกล้า และจะเป็นใครไปไม่ได้นอกจาก “พญาฦาไท” (ลิไท เดิมเขียน ฦาไท) ท่านคงมีศรัทธาในพระพุทธศาสนามาตั้งแต่สมัยพระราชบิดาของท่านครองกรุงสุโขทัย ส่วนตัวท่านเองคงจะครองศรีสัชนาลัย เป็นที่ทราบกันดีว่าท่านศรัทธาพระสงฆ์ฝ่ายเถรวาท ลังกาวงศ์ มาก ถึงขนาดส่งพระสงฆ์ไปศึกษาที่ นครพัน ซึ่งก็คือ เมือง Hpa’ an ในปัจจุบัน จึงไม่แปลกที่จะมีอิทธิพล แบบพุกามเข้ามา พญาลือไทนั้น ใช้การศาสนานำการเมือง ทรงยกพลพร้อมแก้วแหวนเงินทองขึ้นไปบูรณะพระธาตุช่อแฮ เมืองแพร่ ซึ่งก็อยู่ไม่ไกลจาก ศรีสัชนาลัย หรือการส่งศาสนาทูต พระสุมนเถระ ขึ้นไปล้านนา เพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนา พระเจ้ากือนาทรงยินดี ถึงขนาดพระราชทานสวนดอกพยอมให้เป็นที่พักสงฆ์ ต่อมาคือ วัดสวนดอก นั่นเอง เมืองน่าน ก็ส่งศาสนาทูต พร้อมพระบรมสารีริกธาตุขึ้นไปเจริญสัมพันธ์ในสมัยพญาผากองซึ่งได้ทรงสร้างพระธาตุแช่แห้งขึ้น
โดยส่วนตัวเชื่ออย่างยิ่งว่า ศรีสัชนาลัย คือ Atelier หรือ สตูดิโอสร้างสรรค์งานของพญาฦาไทมาก่อน อาจทรงทดลองออกแบบเจดีย์ดอกบัว ปรับจนงาม เมื่อขึ้นครองเป็นกษัตริย์กรุงสุโขทัยแล้ว จึงสถาปนาเจดีย์ประธานในวัดมหาธาตุ กรุงสุโขทัย ขึ้น งามอย่างหมดจด งามได้ขนาดนี้ ย่อมต้องมีการฝึกฝน ลองผิดลองถูกมาพอควร ทั้งดูจากเจดีย์ประธานวัด ๗ แถวแล้ว ก็ไม่งามเท่ากับองค์ที่วัดมหาธาตุ คงเป็นเพราะอยู่ในขั้นทดลองด้วยประการหนึ่ง
ศรีสัชนาลัย โดยตำแหน่งแล้วเป็นเมืองต่อแดน ล้านนาทางเหนือ กับล้านช้างทางตะวันออกเฉียงเหนือ เส้นทางการค้าบกจะต้องผ่านเขตแคว้นนี้ก่อนลงไปยังสุโขทัย หรือออกไปทางเมืองระแหง ข้ามไปเมืองมอญ ออกทะเลท่ีเมาะตะมะ จึงไม่แปลกที่การศาสนาจะเจริญควบคู่กันไปด้วย
คนส่วนใหญ่ที่ไปเยือน จะพยายามนับให้ครบ ๗ แถว แต่ดูเหมือนจะไม่ครบ และงง เสียก่อน ก่อนอื่น ต้องแบ่ง พื้นที่ออกเป็น ๒ ส่วน คือ หน้าพระเจดีย์ประธาน จะมีวิหาร แต่ละข้างของวิหาร จะมีแถวพระเจดีย์ ๒ แถว รวม ๒ ข้าง ก็๔ แถว จากนั้น ย้ายไป “ส่วนหลัง” พระวิหาร ยึดเจดีย์ประธานทรงดอกบัวเป็นหมุดหมาย จะมีแถวเจดีย์ ซ้าย ขวา และหลังองค์เจดีย์ประธาน รวม ๓ แถว นับรวมทั้ง ๒ ส่วน ก็ ๗ แถว
หากไปเยือน ศรีสัชนาลัย คราวหน้า จะไปสรงน้ำอบพระเจดีย์ทุกองค์อีกคราว #เรือนบางระมาด
อ่านเพิ่มเติมที่ www.ruenbangramat.com
Comments