แสงสรวงสัชชนาไลย ๑๗ : สืบค้น สืบคว้า อำนาจฝรั่งคุกคาม

กรัน คอยชะเง้อมองบ้านท่านเจ้าพระยาสวรรครักษราชโยธาเป็นพักๆ นอกจากใช้เวลาส่วนใหญ่กับ บัว ลูกสาววัยกำลังซน กรันมักจะเก็บตัวอยู่กับเตาทุเรียงที่จำลองอย่างโบราณ นับวันก็สามารถควบคุมความร้อนได้ดีขึ้น แต่สีสันต่างๆ ยังไม่น่าพอใจ ในวัย 43 ปี ความรัก ความพอใจ ไม่ใช่การแง่งอนร้อนรุ่ม แต่เป็นความอุ่นใจที่จะมีใครอีกคนมาเคียงข้าง กรันยอมรับกับตัวเองในคราวนี้ว่า อาจ “พลาด” หวัง มากกว่า “สม” หวัง จันนวล เป็นตัวเองสูง แม้เข้าใกล้ได้ แต่ก็มีระยะห่างเสมอ

การได้พบ ดร. ปราชญ์ ศรีพนมมาศ ถือเป็นความโชคดี ที่ได้ช่วยเปิดมุมมองใหม่ คือ ศรีสัชนาลัยสุโขทัย ที่ไม่จำกัดอยู่กับกรอบเดิม คือ การเป็นเพียงอุทยานประวัติศาสตร์ของชาติ แแต่เมื่อยิ่งรู้มาก ก็คล้ายว่ามีตัวต่อจิกซอว์มากขึ้น เพราะหลักฐานลาญลักษณ์อักษรที่ไม่ใช่ จารึก นั้น “หายาก” สองอาทิตย์ผ่านไป จันนวลยังคงใช้เวลาส่วนใหญ่ในการค้นคว้าเอกสารต่างๆ ทั้งที่หอสมุดแห่งชาติ และที่มหาวิทยาลัย จนลืมสนิทว่าสัญญากับ ‘ใคร’ คนหนึ่งว่าจะรีบกลับไป

ภาพต่อ ศรีสัชนาลัย สุโขทัย ที่เพิ่มขึ้นมา คือ พ่อขุนผาเมือง ผู้กำราบขอมสบาดโขลญลงได้ เมื่อคราวสิ้นพ่อขุนศรีนาวนำถม แต่ยกเมืองศรีสัชนาลัยสุโขทัยให้แก่ พ่อขุนบางกลางหาว ทั้งยังอภิเษกให้ครองเมืองสุโขทัย พร้อมกับพระนามใหม่ “พ่อขุนศรีอินทรบดินทราธิตย์” หรือ “ศรีอินทราทิตย์”

“จารึกหลักที่ 2 นี่ทำให้เราได้ข้อมูลเพิ่มขึ้นในช่วงก่อนพ่อขุนรามคำแหงขึ้นครองสุโขทัย เพราะกล่าวถึง ต้นวงศ์คือ พ่อขุนศรีนาวนำถม สำคัญคือเรื่อง ขอมสบาดโขลญ นี่ล่ะ ... จารึกเขานับตามลำดับที่พบ หลักไหนพบก่อน ก็หมายเลขไว้ แล้วก็ควรจะบอกว่า พบที่ไหน ด้วย ปัญหาคือ บางทีมีการเคลื่อนย้ายที่ ทำให้เราไม่รู้แหล่งจริง ... ถึงมีคนคิดว่า ศิลาจารึกหลักที่ 1 เป็นของทำขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 เพราะท่านจะเอาไปข่มฝรั่งว่าเราเป็นชาติเก่าแก่” จันนวลนึกทบทวนเมื่อตอนคุยกับดร. ปราชญ์

“เป็นไปไม่ได้ค่ะ เรื่องภาษามันหลอกกันยาก ไม่มีใครใช้ภาษาได้เสมอกัน แล้ว คนรัตนโกสินทร์จะรู้ภาษาไทยได้ยังไงคะ อาจารย์”

ดร. ปราชญ์หัวเราะชอบใจ ทั้งเอ่ยชม “นักภาษามาเอง นี่ไงล่ะ เรื่องราวของชาติบ้านเมือง มันต้องเอาหลายศาสตร์มาช่วยกัน ผมก็อยู่แต่กับเศษถ้วยกระเบื้อง ก็ต้องอาศัยนักภาษาอย่างแม่หนู”

‘เมืองราดอยู่ที่ไหน? ลงว่าอภิเษกพ่อขุนบางกลางหาวได้ ย่อมหมายถึง อำนาจ หรือ อาจจะเป็นอาวุโสสูงกว่า ... ไม่สิ น่าจะเป็นศักดิ ศรีสัชนาลัยสุโขทัย น่าจะมีความสำคัญในระดับหนึ่งที่ขอมสบาดฯ ก็อยากได้ และคงจ้องมานาน ถ้าตอนนั้นอำนาจขอมยังอยู่ สุโขทัยก็คงยังไม่เจริญอย่างที่เห็น คงจะเป็นเมืองเล็กๆ ไกลๆ’

“ผมไม่เชื่อว่าอยู่ อำเภอ นครไทย พิษณุโลก น่าจะใกล้กว่านั้น ผมคิดว่าดีไม่ดีอาจจะแค่ ทุ่งยั้ง อุตรดิตถ์”

จันนวลจำคำวิเคราะห์ของ ดร. ปราชญ์ ได้ดี พลางคิด ‘กลับไปคราวหน้า จะต้องหาโอกาสไปสำรวจ จ. อุตรดิตถ์’

เช้าวันอาทิตย์ แม้เป็นกลางฤดูฝน แต่แดดก็ยังจัด จันนวลนัดแนะ ดร. นัยน์ เพื่อขอคำปรึกษาโครงการ World Heritage Revisited นายพุ่มเทียบเรือเข้ากับทุ่นลอยท่าช้าง นัยน์เองยังนึกประหลาดใจว่าทำไมจันนวลจึงนัด พบที่นี่

“แม่คุณ นึกสนุกอะไรล่ะ นี่ นั่งเรือมารับ”

“เอาเถอะน่า สนุกดี เปลี่ยนบรรยากาศบ้าง แถวบ้านมีร้านกาแฟ เขามีอาหารเช้าดีมากนะ เป็น 2 สามีภรรยาเคยอยู่แถว Bretagne กลับมาเปิดร้านที่บ้านในคลอง เดี๋ยวพาไปกิน Crepes อร่อยๆ

ชอบไม่ใช่เหรอ อาหารฝรั่งน่ะ”

นายพุ่มบังคับเรือ แล่นตามน้ำไปทางวัดระฆัง เข้าคลองมอญ ผ่านบ้านเรือนชาวบ้าน ร่มไม้คลุมศาลาท่าน้ำ ดอกพวงชมพูบานสะพรั่ง บางบ้านเรียงกระถางต้นโมกไว้ที่ชานนอกบ้าน ส่งกลิ่นหอมฟุ้ง ดีที่เป็นวันอาทิตย์ เรือหางยาวค่อยน้อย นายพุ่มปล่อยเรือผ่อนคันเร่งให้เรือไปตามน้ำ ถึงแยกบางขุนศรี แล้วเลี้ยวขวา เข้าคลองชักพระ

“ผมเคยไปนะ ทุ่งยั้ง นี่น่ะ คือก็มีวัดบรมธาตุ ก็เล่ากันว่า พญาลิไทท่านทรงสร้าง พระวิหารเป็นแบบสุโขทัยแท้ แต่ก็ผ่านการบูรณะแบบอยุธยา แต่ดูๆ แล้ว ขนาดเมืองไม่น่าจะใหญ่หรือสำคัญ หรือ ตอนนั้น เมืองทุ่งยั้งอาจจะยังไม่เกิดเลยด้วยซ้ำ ในสมัยที่สิ้นพ่อขุนนาวนำถมนะ นวล”

“ข้อนี้ ฉันเห็นด้วย เพราะสมัยนั้น ขอม หรือ เขมรยังพอมีอำนาจ ขอมสบาดโขลญฯ นี่ คงอยากครองศรีสัชนาลัยสุโขทัย ด้วยเหตุผลที่เป็นชุมทางการค้า ถ้ามองจุดนี้ สุโขทัยมีความสำคัญมาก เพราะออกทะเลอันดามันทางตะวันตกได้ ผ่านเมืองมอญออกไป”

“อันนี้จริง นะนวล ผมเห็นด้วย อีกอย่างนะ พ่อขุนผาเมืองนี่ ท่านเป็นเขยฝ่ายเขมรเลยนะ พระมเหสีคือพระนางสุขรเทวี เมืองที่ท่านครองมันก็ต้องไม่ธรรมดา แหม่ สุโขทัยยังมี ปรางค์วัดพระพายหลวง วัดศรีสวาย ศาลตาผาแดง ศรีสัชนาลัย ยังมีวัดบรมธาตุเชลียง เทวาลัย วัดเจ้าจันทร์ แต่ ทุ่งยั้งนี่ ไม่มีเลยนะ”

“นี่ไงล่ะ นัยน์ ฉันก็คิดอย่างนี้ ที่เมืองนครไทย มีไหม”

“น้อย นวล”

“ถ้าอย่างนั้น เราต้องเริ่มที่เสียมเรียบ นัยน์​ แล้วไล่ขึ้นมาตามบริเวณเขมรบน”

นัยน์เปิดโปรแกรมแผนที่ทันที “เออ ฉลาดว่ะ นวล”

“ฉันคิดเอาเองว่า เมือง ราด นี่ คงไม่ไกลจาก สุโขทัยมากนัก แต่ก็คงไม่ถึงกับอยู่ในเขมรบนหรือ เขมรล่าง เพราะ การแต่งงานกินดองแบบนี้ มันเพื่อผนวกดินแดน”

ต่างไล่ดู แนวปราสาทหิน นับแต่ พระวิหารในศรีสะเกษ ตาเมือนธมในสุรินทร์ ไล่มา พนมรุ้งในบุรีรัมย์ พิมาย ในโคราช...”

“หยุดแป๊บนวล โคราช มันก็ฟังออก ราดๆ นะ แต่พิมายมันก็ยังดูจะไกลจาก ศรีสัชนาลัย สุโขทัย เกินไป จะเชื่อมโยงกันได้ก็แต่ คติพุทธแบบมหายาน จากนี่มันก็จะเข้า ลพบุรี เมือง ลวปุระ แล้ว มันเป็นเขตอิทธิพลของพวก ละโว้ ....​