แสงสรวงสัชชนาไลย ๒๖:คำให้การขบถ รศ ๑๕๑ (๒๔๗๕)

"อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลเรือตรี พระชลการภักดี (สว่าง เจริญสินธุ)” (2)

ที่เอ่ยมานี้ เพื่อสำแดงว่าหาใช่ทุกผู้ทุกคนในคณะผู้ก่อการจะเหนไปทางเดียวกัน หลายผู้หลายคน ยังคงจงรักษ์ต่อพระเจ้าแผ่นดิน ข้าพเจ้าเอง เหนใจใต้ฝ่าพระบาทอย่างที่สุด ขณะที่ต้องเผชิญกับเศรษฐภัยครั้งใหญ่ อันทั่วโลกต้องเผชิญไม่ผิดกัน หลายข้อหลายอย่าง สร้างความขุ่นเคืองให้แก่หลายกลุ่มหลายเหล่า ข้าพเจ้ายอมรับว่าเสียใจมากที่ทรงยุบรวม จ.ศุโขไท ลงเข้ากับ จ. สวรรคโลก ด้วยว่า ศุโขไท นี้เปนราชธานีของสยามมาแต่ก่อน เรียกได้ว่าเปนราชธานีแห่งแรกเลยก็ว่าได้ ทั้งยังเปนแหล่งก่อเกิดลายสือไท หาก พระนครศรีอยุธยายังดำรงอยู่ เหตุใดศุโขไทจึงถูกยุบเลิกไป หากเมื่อได้ไตร่ตรองแล้ว ก็เหนแท้ว่าใต้ฝ่าพระบาททรงเสียสละอย่างที่สุด ด้วยทรงเคยทรงกรมหลวงศุโขไทธรรมราชามาก่อน ทรงไม่หวงแหนเกียรติยศใดๆ ว่าศุโขไทจะไม่ปรากฎนามอีก เมื่อได้คิดเช่นนี้ ข้าพเจ้าจึงคลายความเสียใจลงได้ แลตั้งใจว่าในกาลภายหน้า เมื่อโภคกิจแห่งบ้านเมืองได้แก้ไขให้ฟื้นแล้ว จักขอให้มีการตั้ง จังหวัด ศุโขไท ขึ้นใหม่อีกคราว ให้เปนเกียรติยศแห่งแผ่นดินสยาม ที่สืบราชธานีมาแต่ กรุงศุโขไท กรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี แลกรุงรัตนโกสินทร คุณหลวงเอง ก็เหนด้วยว่าในกาลข้างหน้า ควรฟื้น จังหวัด ศุโขไท ขึ้นอีกคราว เราทั้ง ๒ คน จึงตัดสินใจเข้าร่วมกับกลุ่มผู้ก่อการ ด้วยเหตุผลดังกล่าวนี้ โดยยึดมั่นในคำแห่งพ่อขุนรามคำแหงที่ว่า

“เมืองศุโขไทนี้ดี ในน้ำมีปลาในนามีข้าว เจ้าเมืองบ่เอาจกอบในไพร่ ลู่ทางเพื่อนจูงวัวไปคา ขี้มาไปขาย ใครจักใครค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจักค้าเงือนค้าทองค้า...” ความอันยกมานี้ แสดงให้เหนถึงแก่นแท้แห่งเสรีภาพ หรืออาจเรียกว่าประชาธิปไตย แลมีพ่อขุนรามคำแหงเปนพ่อเมืองดูแลทุกข์สุข อันไม่ต่างจากใต้ฝ่าพระบาทพระเจ้าแผ่นดินที่ ๗ เลย

ความเจริญรุ่งเรืองแห่งกรุงศุโขไทนี้อาจเหนได้จากเรื่องราว พระร่วง ที่แผ่ขยายไปทั่วพระราชอาณาจักร จรดล้านนา ข้ามไปเมืองลาว เมืองระแหง แลเมืองนครศรีธรรมราชทางเมืองใต้ ไม่มีผู้ใดไม่รู้จัก พระร่วง ความรุ่งเรืองแห่งกรุงศุโขไทนี้ ยังแผ่ขยายไปด้วยบทละครเรื่องราชธิดาพระร่วง ซึ่งโด่งดังไปทั่วพระนคร จัดแสดงอยู่หลายรอบ ชาวสยามเรานั้น แท้จริงก็คือ คนไทอันมีหลายเผ่าหลายกลุ่ม แลเรารวมกันเปนปึกแผ่นได้ด้วย ราชวงศ์ ผาเมืองแลพระร่วง ศุโขไท นี้จึ่งนับว่าเปนรุ่งอรุณแห่งเผ่าไทโดยแท้เทียว

อีกทั้งหากมองไปรอบพระนครนี้ แลเหนได้ว่าพระศรีศากยมุนี อันประดิษฐานอยู่ที่วิหารหลวง วัดสุทัศนเทพวราราม เคียงเทวสถานโบสถ์พราหมณ์ ก็ไม่ต่างจากที่เคยประดิษฐานอยู่ในวิหารหลวงกลางกรุงศุโขไท ข้าพเจ้าเองจึงอุ่นใจ ทุกครั้งที่ออกทะเลก็ต้องไปกราบขอพรพระศรีศากยมุนีทุกครั้งไป มาวันหนึ่งเมื่อ ชื่อ จ.ศุโขไทสูญไป จึงย่อมเปนทุกข์ใจ

ความยิ่งใหญ่เกรียงไกรแห่งแว่นแคว้นศุโขไทนี้ได้รับการแสวงหาอีกคราวเมื่อหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง ข้าพเจ้ายอมรับว่าใจชื้นขึ้นมาก เมื่อเหนว่าผู้คนเริ่มสนใจประวัติศาสตรชาติไทของเรา ทว่าเหตุการณไม่คาดคิดก็เกิดขึ้น ๑๗ เมษายน ๒๔๘๒ มีพระราชกฤษฎีกา เปลี่ยนชื่อจังหวัดสวรรคโลก เปนจังหวัดสุโขทัย โดยมีความกำกับไว้ว่า “เพื่อประโยชน์และความสะดวกแก่ประชาชนและราชการ กับเพื่อรักษาไว้ซึ่งประวัติศาสตร์แห่งท้องถิ่น” การนี้ทำให้ทั้งคน ศุโขไท แลคนสวรรคโลกต่างมึนงงไปเสียหมด ว่าเกิดเหตุใด แลแน่นอนยังความไม่พอใจแก่คนสวรรคโลกมาก ด้วย จ. สวรรคโลกนั้นเปนจังหวัดที่เปนศูนย์กลางการค้าขายพืชไร่มาแต่เดิม ทั้งยังมีสถานีรถไฟ ติดต่อขึ้นไปทาง อ. พิชัย จังหวัด อุตรดิฐ การค้าขายคึกคักแต่ไหนแต่ไรมา ข้าพเจ้าเองหวังใจว่า วัน หนึ่งจังหวัด ศุโขไท จะกลับมาอย่างสง่างามในฐานะราชธานีแห่งแรกของเผ่าไทย ทว่าไม่ใช่ด้วยการยุบเลิก จังหวัดสวรรคโลกเช่นนี้ แล้วคน ศุโขไท กับคนสวรรคโลกจะมองหน้ากันได้อย่างไรเล่า จังหวัดสวรรคโลกเองนั้น มีความภาคภูมิใจแห่งตนมาช้านาน ด้วยเปนเมือง คู่ กับกรุงสุโขทัยมาแต่เดิม หลายท่านคงรู้ว่า เดิมทีเรียกกันว่า ศรีสัชชนาไลย คำคนโบราณเรียกกัน ศรีสัชชนาไลยสุโขทัย คู่กัน แลดูคล้ายว่าศรีสัชชนาไลยเปนเมืองเก่าก่อนเสียด้วยซ้ำ เหตุการณ์ครั้งนี้ ทำให้ทั้งข้าพเจ้าในฐานะคนสุโขทัยแลคุณพระเดชาฯ กระอักกระอ่วนยิ่ง แลเกิดความบาดหมางขึ้นในหมู่คนทั้ง ๒ จังหวัด ครอบครัวของคุณพระเดชาฯ เปนที่เคารพนับหน้าถือตามาตลอด โดยเฉพาะคุณพ่อของคุณพระ พระยาสวรรครักษราชโยธา ผู้มีบทบาทในการสร้างทางรถไฟสายสวรรคโลก - ระแหง แลออกปากว่าจะต้องสืบสาวราวเรื่องนี้ว่ามีที่ไปที่มาอย่างไร ด้วยขณะนี้ บ้านเมืองเปนประชาธิปไตย เหตุอะไรที่กระทบต่อประชาชนพลเมืองย่อมต้องฟังเสียงประชาชนตามหลักการแห่งประชาธิปไตย แต่ขณะนั้น ทุกอย่างดูจะคลุมเครือ แลกระแสแห่งความรักชาติ ประวัติศาสตร์เผ่าไทยรุนแรงมาก ทั้งกรณีเรียกร้องดินแดนอินโดจีน แลสงครามมหาเอเชียบูรพาที่ประทุขึ้นในปีต่อมา ในขณะนั้น ผู้คนต่างต้องเชื่อในผู้นำ เรื่องของ สุโขทัยและสวรรคโลกจึ่งถูกบดบังไปเสียสิ้น การราชการต่างๆ ในสวรรคโลก ก็ต้องมาขึ้นที่สุโขทัย สุโขทัยเองก็ต้องตั้งหน่วยงานราชการขึ้นใหม่ ท่ามกลางความหมางเมินขัดเคืองใจข้าพเจ้าแลคุณพระเดชาฯ ตกลงมั่นหมายว่าจักต้องกอบกู้ จังหวัด สวรรคโลกกลับคืนมาให้จงได้ เพราะด้วยฐานะทางเศรษฐการแล้ว สวรรคโลกถือเป็นหัวใจการค้าพืชไร่ น้ำตาลอ้อยสวรรคโลก เรียกได้ว่าดีที่สุดในหัวเมืองเหนือ พ่อค้าเมืองลำปาง เมืองน่าน เมืองลาว ยังเข้ามาซื้อไปคราวละมากๆ รัฐบาลในขณะนั้น ก็ไม่ได้นำพาหลักการแห่งประชาธิปไตยดังที่เคยกล่าวให้สัญญาไว้ กลับใช้อำนาจเผดจการนิยมให้ผู้คนนิยมไปในทางเดียวกัน จึงไม่ต้องลังเลเลยว่า เมื่อมีฝ่ายต้านอำนาจเผดจการนี้ ซึ่งกำลังจะอนุมัติให้กองทัพญี่ปุ่นเดินผ่านสยาม มาชวนให้เข้าพวก ต้าน เผดจการ ทั้งคุณพระเดชาฯ แลข้าพเจ้าจึงตอบรับทันที และขณะนั้นได้มีการเรียกขานกลุ่มต่อต้านอำนาจเผดจการนี้ว่า เสรีไทย คือ คนไทยที่รักเสรี ไม่สนับสนุนอำนาจเผดจการ เราสองคนมีภารกิจอยู่ในเขตต่อแดนสวรรคโลก สุโขไท ตาก พร้อมรับกลุ่มเสรีไทยจากประเทศอังกฤษเข้ามาปฏิบัติการ จู่โจม กองทัพญี่ปุ่น ที่กระจายอยู่ทั่วสยาม โดยเฉพาะตามแนวรถไฟสายใต้จากมลายูอันจะต่อไปยังฝั่งพม่า นัยว่าจะมีการขนถ่ายเชลยจากสิงคโปร์ มลายู ซึ่งมีชาวออสเตรเลีย อังกฤษ อยู่มาก ในบรรดาเชลยเหล่านนี้ มีระดับนายพันเอกอยู่หลายคน ซึ่งทางฝ่ายเสรีไทยอังกฤษแจ้งว่าต้องการช่วยเหลือข้ามแดนออกไปทางเมือง มะละแหม่ง นี่เป็นภารกิจที่เสี่ยงมากของคุณหลวงและข้าพเจ้า โดยเฉพาะคุณพระเดชาฯ ที่ใช้ความรู้ทางโทรเลขวิทยุ ส่ง

ตอนที่ 25 : “คำให้การขบถ รศ ๑๕๑ (๒๔๗๕)

อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลเรือตรี พระชลการภักดี (สว่าง เจริญสินธุ)”

(3)

ข้อความติดต่อกับฝ่ายสัมพันธมิตรแลเสรีไทยอังกฤษ เราได้ช่วยกันตั้งสถานีรับคลื่นวิทยุกันขึ้นบนเขาภนมเพลิง คุณหลวงฯ แลพรานของท่านจัดเจนเส้นทาง ยากนักที่ใครจักตามหาสถานีสนามได้ สิ่งที่ส่งมาพร้อมกับกลุ่มเสรีไทยอังกฤษนั้นคือ ยาควินิน จำนวนมาก ที่จะต้องลักลอบส่งให้ถึงมือเชลยทุกคน ซึ่งเปนไปได้ยากยิ่ง เมื่อขบวนรถไฟขนส่งเชลยศึกจากหัวเมืองมลายูมาถึง สถานีบางกอกน้อย ข้าพเจ้ามีหน้าที่ตามหา นายทหารชั้นสำคัญ เพื่อลักลอบส่งยาควินินให้แก่เชลยศึก นายทหารผู้ใหญ่ที่จะต้องลักลอบพาตัวให้ออกไปเมืองมะละแหม่งจะถูกพาตัวออกไปซ่อนในคลองชักพระ ซึ่งรกเรื้อ เปนสวนทุเรียน เคราะห์ดีว่าเปนหน้าทุเรียนจึงสอยลงมา ฉีกออกให้กลื่นฟุ้ง พวกทหารญี่ปุ่น เกลียดทุเรียนก็ไม่อยากเข้ามาในคลอง ก็ถือว่าโชคดีหน่อยหนึ่ง ก่อนย่ำรุ่งจึงจัดแจงขนผลไม้ที่จะส่งไปเมืองเหนือลงเรือให้ฝรั่งนอนกลาง แจวกันไปตามคลองเลาะไปถึง สถานีหัวลำโพง ที่นั่นคนพรรคพวกจัดแจงให้ซ่อนในห้องฟืน รถไฟออกก็ปลอดภัย รอจนถึงบ้านดารา ซึ่งออกจะปลอดคน จึงเอาเชลยลง พักตรงนั้นสัก ๒ วัน เพื่อรอฟังข่าวจากทางฝั่งมะละแหม่ง คุณหลวงเดชาฯ จะคอยรับส่งข้อมูลทางวิทยุบนภนมเเพลิงกับทางฝั่งมะละแหม่ง หากได้ข่าวสารแน่ชัด จึ่งลงเดินเท้าไปตามแนวรถไฟ แถบคลองละมุง ถึง สวรรคโลก เปนคนของคุณพระเดชาฯ เสียสิ้น จึ่งค่อนข้างปลอดภัย เส้นทางจากสววรคโลกไปยังระแหงนั้น เราใช้แนวเส้นรถไฟเดิมที่ท่านเจ้าคุณสรวง พระยาสวรรครักษราชโยธิน ได้กำหนดแนววางรางไว้ เมื่อไม่มีการก่อสร้างเกิดขึ้น ก็ยังพอหาหลักหมุดที่ตอกไว้ ออกจะดีเสียด้วย ที่ต้นไม้ขึ้นรกเรื้อ นับว่าตัดสินใจไม่ผิด ที่เลือกมาเส้นทางนี้ด้วยปลอดกองทัพญี่ปุ่น ด้วยเส้นทางนี้ เราสามารถลักลอบพานายทหารสำคัญที่ตกเปนเชลยศึกออกไปได้ราว ๒๐ คน นอกจากนั้นแล้ว ยังสำเรจในการรับตัวเสรีไทยจากอังกฤษที่เข้ามาทางแม่สายแล้วเลาะป่าเขาลงมาทางน้ำยม ปลอมตัวเปนพวกคนล่องซุงบ้าง พ่อค้าเร่บ้าง ต้องเล่นกันแบบแนบเนียนเทียว กลุ่มเสรีไทยเหล่านี้จะแทรกซึมเข้าใกล้กองทัพญี่ปุ่น สบโอกาสก็เข้าทำลายรางรถไฟ จุดไฟเผา สกัดกั้นมิให้เดินทัพต่อได้โดยสดวก จุดมุ่งหมายของเสรีไทยกลุ่มเรานั้น มุ่งผดุงประชาธิปไตย ต่อต้านอำนาจเผดจการทหาร ซึ่งมาในระยะหลังลุกลามถึงขึ้นปองร้ายฝ่ายตรงข้าม คุณพระเดชาฯ เองก็เสี่ยงอยู่มิใช่น้อยเลย เพราะก่อนหน้าคุณพระเอง แสดงตนเปนตรงข้ามคณะผู้เปลี่ยนแปลงการปกครองมาตลอด จนสุท้ายจึงจำยอมเข้าร่วม แต่ก็ถูกเพ่งเลงเสมอมา หากภารกิจนี้เพลี่ยงพล้ำ คุณพระอาจต้องถูกส่งตัวไปตะรุเตาเลยทีเดียว หากภารกิจสำเรจ สงครามจบลง เราจะเรียกร้องให้มีการเลือกตั้งอย่างบริสุทธิ สอาด ปล่อยนักโทษการเมือง นักหนังสือพิมพ์ นักเขียน ที่ใช้หลักเสรีภาพอย่างถูกต้องตามหลักกฎหมาย กลับต้องถูกกลั่นแกล้ง อาทิ ลูกพระร่วง หรือ นายเรือง สุขศรี​ ที่เขียนคำวิจารณ์การปกครองแบบเผดจการอย่างกล้าหาญ ตรงไปตรงมา แต่กลับต้องถูกจับไปจองจำที่ตะรุเตา ทนทุกข์ทรมานแสนสาหัส ความจริงข้อหนึ่งคือ นายเรือง เปนเพื่อนรักของคุณหลวงเดชาฯ ด้วยเปนคนสวรรคโลกแต่กำเนิดทั้งคู่ ต่อเจริญวัย คุณหลวงเลือกเดินตามรอยบิดา รับราชการทหาร ส่วนนายเรือง ข้าพเจ้าเคยได้ยินคุณหลวงเล่าว่า เปนพ่อค้าเร่อยู่ทางเมืองเหนือ แลล้านนา ชอบอ่านหนังสือ ขีดเขียนมาแต่น้อย ทั้งยังเก่งภาษาอังกฤษมาก นายเรือง ไม่เคยล่วงรู้ว่าคุณพระฯ กับข้าพเจ้าเปนเสรีไทย แลมีเป้าหมายในการทำงานร่วมกัน จึ่งไม่พอใจที่คุณพระเดชาฯ มาเข้าพวกกับคนศุโขไท แลคิดว่าคุณพระนั้น ทรยศบ้านเกิดตนเอง คุณพระเดชาฯ ตั้งใจไว้ว่า เมื่อสงครามสิ้นสุดลง จะชี้แจงแถลงความให้นายเรืองเข้าใจ แต่ทั้งสองกลับไมได้มีโอกาสได้พูดจาปรับความเข้าใจกัน นายเรืองนั้น หลังจากสงครามสิ้นสุดลง ก็มิได้เดินทางกลับมาพระนคร ด้วยเพราะป่วยวัณโรคเรื้อรัง ต้องอาศัยพักรักษาตัวอยู่ที่เมือง สตูล อยู่นาน แลยังชีพด้วยการเขียนบทความลงหนังสือพิมพ์บ้าง แต่ก็ป่วยกระเสาะกระแส คุณหลวงพยายามสืบข่าวคราวอย่างเตมกำลังว่า นายเรืองพักอยู่ที่ใด แต่กลับไม่ได้รับความร่วมมือจากเพื่อนๆ นายเรือง ด้วยเหตุว่าไม่พอใจที่ คุณหลวงเดชาฯ ไม่กระตือรือร้นต่อการกอบกู้ จ. สวรรคโลก ทั้งยังมาสนิทสนมกับข้าพเจ้า ในที่สุด เรื่องราวที่น่าเศร้าก็เกิดขึ้น เมื่อความไม่พอใจที่ลดฐานะ สวรรคโลกลง จนหลายครั้ง เกิดปากเสียงเอะอะ ต่อยตีกันระหว่างคนสวรรคโลกและศุโขไทอยู่เนืองๆ

ค่ำวันหนึ่ง ในงานรำวงฉลองเมืองเก่า เมื่อได้ทราบว่า คุณพระเดชาฯ​เดินทางมาศุโขไท เพื่อประกาศเจตนารมณ์ร่วมกับข้าพเจ้า แต่สถานการณ์ไม่สู้ดีนัก คุณพระขันอาสาเข้าไปเจรจาความ ที่สุดกระสุนปริศนา ที่หมายปลิดชีวิตข้าพเจ้า กลับตัดขั้วหัวใจ คุณพระเดชาฯ​ เสียชีวิตในทันที ท่ามกลางความชุลมุน นายเรืองปรากฎตัวขึ้น วิ่งเข้าไปหาคุณหลวงที่ล้มแน่นิ่งไป และโดนกระสุนทะลุเข้ากลางหลัง และอีกหลายนัด นายเรืองล้มลง ขณะที่กำลังจะโอบร่างคุณหลวงเดชาฯ​เพื่อนรักทั้งสองคน เสียชีวิตพร้อมกัน ข้าพเจ้าได้รับการคุ้มกันจากคณะตำรวจ ทว่าทันใดนั้น ทุกอย่างกลับยุติลง ตกอยู่ในความงงงัน มือปืนยอมมอบตัว แลให้ปากคำว่าไม่ได้หมายเอาชีวิตคุณพระเดชาฯ แต่วิถีกระสุนบ่ายไปด้วยมีคนเบียด เมื่อท่านเจ้าคุณสรวง พระยาสวรรครักษราชโยธิน บิดาคุณหลวงเดชาฯ ทราบข่าวนี้เข้า อาการโรคหัวใจกำเริบ ไม่พ้น ๑ คืนกึ่ง ก็สิ้นลมตามลูกชายไป วีรกรรมความกล้าหาญของคุณพระอันเกี่ยวแก่เสรีไทย ได้รับการสดุดีจากทั้งชาวสวรรคโลกแลสุโขไท ความสงสัย กังขาในตัวคุณพระที่ว่าทรยศบ้านเกิดตนเองได้ได้ถูกไขแจ้งเสียสิ้น คุณพระรักสวรรคโลกเปนดวงใจ ราชการใดๆ คุณพระใส่ใจปฏิบัติเตมกำลังไม่เคยเกี่ยงงอน ด้วยความคาดหวังว่าจะกู้ศักดิศรีของ จังหวัดสวรรคโลก คืนมาตามแนวทางระบอบประชาธิปไตย แม้ที่สุดแล้ว จะไม่มีจังหวัด สวรรคโลก กลับมา ทว่า สวรรคโลก ก็ยังเด่นสง่างามด้วย หลักเมือง วัดพระบรมธาตุเชลียง สถานีรถไฟ และแพซุง หากดวงวิญญาณของคุณพระเดชาฯ แลนายเรืองจักรับรู้ได้ ขอให้ได้รับรู้ว่า ทั้งคนศุโขไทแลสวรรคโลกยกย่องนับถือน้ำใจท่านเหลือเกิน

คำให้การกบฏ ๒๔๗๕ ฉะบับนี้ เปนเครื่องยืนยันความจงรักภักดียิ่งชีวิตของคุณพระเดชาฯ ต่อ พระบาทสมเดจพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวแลสมเดจพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี แลพระบรมวงษานุวงษทุกพระองค์ โดยเฉพาะทูลกระหม่อม จอมพลสมเดจพระเจ้าบรมวงษเธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธ กรมพระนครสวรรควรพินิต เจ้านายของเราทั้ง ๒ คน แลเรา ๒ คนได้ทำหน้าที่ส่งทูลกระหม่อมตามเสดจพระบาทสมเดจพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ขึ้นพระเมรุมาศ แทบไม่เชื่อเลยว่า เพียง ๒ เดือนกึ่ง คุณหลวงเดชาฯ จะตามเสดจไปรับใช้ทูลกระหม่อม ...​